Niewidoczne gołym okiem zmiany zachodzą w kościach długich. Zawarta w nich tkanka chrzęstna nie ulega skostnieniu co prowadzi do rozszerzania się ich nasad oraz nienaturalnych wykrzywień trzonów.

Nieprawidłowości w budowie kości kończyn upośledzają możliwość chodzenia. Sprawiają że ruchy zwierzęcia stają się mało płynne i mechaniczne. Nie pozwala to zwierzęciu na unoszenie pancerza i prawidłowy chód.

Często żółwie cierpiące na krzywicę mają zdegenerowane listwy dziobowe i kości otaczające otwór nosowy.

Główną przyczyna krzywicy jest brak witaminy D3. Dlatego aby organizm prawidłowo funkcjonował konieczne jest jej dostarczanie z pokarmem, oraz syntezowanie w skórze pod wpływem promieniowania UVB. Witaminy z grupy D odpowiadają za jelitowe wchłanianie wapnia. Do prawidłowego ich przyswajania konieczna jest praca wątroby i nerek gdzie następuje aktywizacja. Niedoczynności tych organów (wrodzone lub spowodowane złą dietą), także potrafią spowodować krzywicę. Dodatkowym czynnikiem jest wysokoenergetyczna, monotonna dieta. Powoduje najczęściej zbyt szybki wzrost przy jednoczesnym zapewnianiu niewystarczających ilości witaminy D i wapnia.

Zmiany powstałe w kościach są nieodwracalne. Można zahamować dalsze odkształcanie się pancerza poprzez odpowiednia dietę i dobre warunki co spowoduje stwardnienie kości

Najważniejszym i pierwszoplanowym zabiegiem zalecanym przy krzywicy jak i przy każdej awitaminozie, jest uzupełnienie brakującej witaminy. Najlepiej jest to robić poprzez podawanie pokarmu skropionego nią prosto do pyska zwierzęcia. W przypadku zaawansowanej choroby, gdy potrzebna jest pomoc weterynaryjna zamiast doustnie podaje się najczęściej domięśniowe zastrzyki z witaminy D oraz wapnia. Przy stosowaniu dużych dawek jest ważne, aby nie "przedobrzyć" powodując hiperwitaminozę.

Aby podawanie witaminy D było celowe i skuteczne należy do diety dodawać również wapń, z czasem powodujący stwardnienie skorupy.

Podczas leczenia należy jak najbardziej urozmaicić dietę i wzbogacić ją o produkty zawierające witaminę D nawet jeśli normalnie, niektóre z nich nie powinny być podawane w ogóle, lub sporadycznie.

Tran – może być podobnie jak syntetyczna witamina D używany do skrapiania podawanych pokarmów.

Mięso ryb – należy pamiętać, że najzdrowsze są całe ryby wraz ze szkieletem i wnętrznościami jakie żółw je w warunkach naturalnych. Jeśli nie są dostępne można podawać filety jednak nie są one pełnowartościowym pokarmem.

Wątroba drobiowa – jest dobrym źródłem witaminy D. Poza okresami chorobowymi nie powinna być podawana niemalże w ogóle.

Najważniejsze w diecie jest urozmaicenie, które przybliża dietę żółwi do naturalnego jadłospisu i zapewnia odpowiednie dawki witamin. Jeśli zapewnimy zwierzętom bogatą dietę oraz dostęp do UVB nie ma potrzeby dodatkowego podawania witaminy D.

Czynnikiem zapobiegającym, a także pomagającym w leczeniu krzywicy jest promieniowanie UVB, dzięki któremu przebiega synteza witaminy D w skórze. Należy pamiętać, że dla żółwi wodnych odpowiednia dawka promieniowania UVB ze świetlówki wynosi 5%, a odległość promiennika od zwierzęcia nie powinna być większa niż 30 cm. Źródłem UVB mającym przewagę nad świetlówką jest Słońce. Z naturalnego UVB żółwie mogą korzystać od wiosny do wczesnej jesieni na wybiegach balkonowych, spacerach oraz oczkach wodnych. Jest to znacznie zdrowsze i tańsze od świetlówki, którą trzeba często wymieniać.

Często mylone z krzywicą są nieprawidłowości w otarczowaniu pancerza. Dotyczą one w większości przypadków ilości lub wielkości tarcz centralnych oraz żebrowych, rzadko tarcz plastronu. Zmiany te występują u kilku procent populacji Nie jest to do końca wyjaśnione. Część źródeł dopatruje się w nich efektów inkubacji w zbyt wysokiej temperaturze. Bardziej przekonująca wydaje się teoria mówiąca o genetycznym podłożu tych zaburzeń. Potwierdzać może to fakt, że podobne zmiany są widoczne u polskich żółwi błotnych z wielu populacji, w których mają różną częstotliwość występowania.

Zaburzenia otarczowania karapaksu

Innym zaburzeniem mogącym być wziętym za krzywicę są nagromadzone warstwy nieschodzących tarczek rogowych. Przyczyną najczęściej jest brak miejsca do wygrzewania się oraz ocierania w trakcie ich odpadania. Warstwy płytek nagromadzone przez klika lat mogą spowodować, że żółw wygląda jak „szyszka”, wszystkie krawędzie pancerza są bardzo ostre i poszarpane. Taki stan również zagraża zdrowiu, ponieważ pod nakładającymi się na siebie warstwami tarczek bardzo łatwo rozwijają się infekcje grzybicze.

Niezłuszczające się tarczki pancerza
(Po prawej karapaks po lewej plastron)

Krzywica występuje wyłącznie u zwierząt młodych, które szybko rosną. Po zakończeniu lub znacznym spowolnieniu wzrostu może wystąpić osteomalacja. Jej objawami jest zmniejszenie się gęstości i nadmierna łamliwość kości.

Przy profilaktyce oraz leczeniu krzywicy należy pamiętać o możliwości przedawkowania witaminy D. Prawdopodobieństwo przekroczenia odpowiedniej dawki jest tym prawdopodobniejsze im mniej naturalne jest źródło pochodzenia witaminy. O ile jednorazowe dawki w diecie oraz syntezowane w skórze nie są duże to w niewoli przy ograniczonej różnorodności pokarmów mogą występować wahania poziomu witamin. Jeszcze większe ryzyko niesie podawanie syntetycznych preparatów witaminowych (doustnie lub domięśniowo), które jest uzasadnione tylko przy poważnych objawach chorobowych.

Autor: Mateusz Rawski (MataManX)